Czynności notarialne >
Spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku, tj. z chwilą śmierci spadkodawcy. Powołanie do spadku może wynikać z ustawy albo z testamentu. Oznacza to, że jeżeli spadkodawca chce rozrządzić majątkiem na wypadek własnej śmierci w sposób inny, niż wynika z przepisów kodeksu cywilnego - musi sporządzić testament.
Testament jest aktem ostatniej woli spadkodawcy i dokumentem, w którym rozporządza on swoim majątkiem na wypadek śmierci. W praktyce wyróżnia się testamenty tzw. zwykłe i szczególne. Do testamentów zwykłych zalicza się testament własnoręczny (tzw. testament pisemny lub holograficzny), testament notarialny i testament urzędowy. Testamentami szczególnymi są: testament ustny, testament podróżny i testament wojskowy.
Zgodnie z art. 949 kodeksu cywilnego sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych. W myśl tego przepisu testamentu nie można sporządzić ani odwołać przez przedstawiciela (pełnomocnika). Co za tym idzie, aby sporządzić testament notarialny konieczne jest osobiste zgłoszenie się osoby zainteresowanej.
Testament w formie aktu notarialnego sporządza notariusz w sposób zrozumiały i przejrzysty. W praktyce napisanie testamentu poprzedza rozmowa na osobności z klientem i ustalenie, jaka jest jego wola. Notariusz po ustaleniu treści, przygotowaniu, udzieleniu niezbędnych wyjaśnień i odczytaniu dokumentu (w obecności wyłącznie testatora) podpisuje testament wraz z testatorem. Tak jak w przypadku innych aktów notarialnych, w sytuacji gdy testator ze względu na stan zdrowia nie może przyjechać osobiście do kancelarii notarialnej, notariusz może dokonać tej czynności w miejscu zamieszkania klienta.
Koszt sporządzenia testamentu w obecności notariusza zależy przede wszystkim od treści testamentu. Zgodnie z obowiązującymi przepisami maksymalna stawka taksy notarialnej za sporządzenie aktu notarialnego dokumentującego rozrządzenia testamentowe jest stała i wynosi odpowiednio za:
testament - 50 zł;
testament zawierający zapis zwykły, polecenie lub pozbawienie uprawnionego prawa do zachowku (wydziedziczenie) - 150 zł;
testament zawierający zapis windykacyjny - 200 zł;
odwołanie testamentu - 30 zł.
Sporządzenie testamentu u notariusza wiąże się z dodatkowymi kosztami sporządzenia wypisu aktu notarialnego (testamentu), który jest wydawany stronie czynności notarialnej. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, maksymalna stawka za sporządzenie wypisu aktu notarialnego wynosi 6 zł za każdą rozpoczętą stronę. Ilość sporządzanych wypisów zależy wyłącznie od woli klienta. Dodatkowo, w testamencie zainteresowany może dokonać wyboru prawa państwa, którego obywatelstwo posiada w chwili dokonywania wyboru lub w chwili śmierci, jako prawa, któremu podlega ogół spraw dotyczących jego spadku. Takie oświadczenie woli o wyborze prawa podlega opłacie w wysokości 200 zł. Należy mieć również na uwadze, że notariusz jako podatnik podatku od towarów i usług, do każdej z powyższych kwot dolicza podatek VAT w wysokości 23%.
Testament pisemny jest własnoręcznie spisywany przez testatora, bez udziału notariusza. Przyszły spadkodawca musi jednak pamiętać, że aby testament był ważny, należy sporządzić go zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. W przypadku, gdy testament własnoręczny nie odpowiada tym wymogom (np. został sporządzony przez dwie osoby), może zostać uznany za nieważny. Spadkodawca, który decyduje się sporządzić testament u notariusza, zyskuje pewność, że zapisy testamentu są jednoznaczne i prawnie dopuszczalne, a ostatnia wola, w chwili śmierci spadkodawcy, zostanie zrealizowana. Oryginał testamentu jest przechowywany przez 10 lat w kancelarii notarialnej, a następnie przekazywany do archiwum sądowego.
Ponadto, notariusz udziela wszelkich wyjaśnień i informacji związanych z dokonywaną czynnością (o zachowek, zapis windykacyjny, jak oblicza się schedę spadkową, jaką rolę pełni wykonawca testamentu).
Testament sporządzony u notariusza, na żądanie testatora, może zostać wpisany do notarialnego rejestru testamentów. Wpis testamentu jest bezpłatny. W notarialnym rejestrze testamentów wskazuje się informację, że określona osoba sporządziła testament, przy czym sama treść testamentu nie podlega ujawnieniu. Po zarejestrowaniu testamentu zwiększa się szanse, że ostatnia wola testatora nie zostanie pominięta w razie zaginięcia wypisu aktu notarialnego.
Ponadto notariusz, działający jako osoba zaufania publicznego, dokonuje czynności notarialnej tylko z osobą, co do której nie ma wątpliwości, że ma ona świadomość konsekwencji prawnych dokonywanej czynności i nie pozostaje pod przymusem innych osób.
Testament notarialny jest ważny bezterminowo. Testator w każdej chwili może jednak odwołać postanowienia testamentu spisanego u notariusza. Dopiero taka czynność powoduje, że testament notarialny przestaje obowiązywać.